Annelik kadını değiştiriyor

Üreme ve doğum sonucunda dişi memelinin beyninde davranış ve yeteneklerini geliştiren bir değişiklik meydana gelir. Annelik davranışları aslında dişi evriminde başarı şansını artırıyor. 40 yaşından sonra anne olanların daha uzun yaşama şansı daha yüksektir.

Anne olarak doğmazsın, anne olursun. İnsanlardan farelere ve maymunlara kadar dişi memeliler, hamilelik ve erken annelik döneminde temel yapısal değişikliklerle karşı karşıya kalır.

Önceleri sadece kendi ihtiyaçları ve kendi yaşamı için gelişen kadın organizması, hamilelikle birlikte kendi yavrularının bakım ve ihtiyaçlarına göre gelişir.

Yeni araştırmalar, hamilelik, doğum ve emzirme döneminde yaşanan yoğun hormonal dalgalanmaların kadının beyninin yapısını değiştirdiğini, bazı bölgelerdeki nöronların boyutunu değiştirdiğini, bazı bölgelerde ise nöronlarda yapısal değişikliklere neden olduğunu ortaya koyuyor.

Bazı bölgeler yuvalama, yavruların temizlenmesi ve büyüklerden korunma için düzenlenirken, düşünme, hafıza kontrolü, öğrenme, korku ve stresten korunma gibi bazı bölgeler de yeniden yapılanıyor.

Hamilelik hormonu ve çocuk sahibi olma isteği

Beyindeki hormonların neden olduğu değişim, annenin yavrularını korumasını ve bakımını sağlamasının yanı sıra, yavrularına daha iyi yaşam koşulları sağlayacak yeni yetenekler de kazandırır. Aslında beyindeki bu yeni donanım, anne fare yaşlanıncaya kadar varlığını sürdürür. Araştırmaların tamamı sadece dişi fareler üzerinde gerçekleştirilmiş olsa da aynı özelliklerin insanlarda da mevcut olduğu vurgulanıyor.

Memelilerin büyük çoğunluğunda annelik davranışı beynin aynı bölgeleri tarafından kontrol edilir.

Yaklaşık 50 yıl önce bilim dünyası bunu keşfetti: Hamilelik hormonları kadının çocuk sahibi olma arzusunu körüklüyor. 1940’larda Frank A. Beach, kadın üreme hormonları olan östrojen ve progesteronun fare, hamster, kedi ve köpeklerde kızgınlık ve cinsellik gibi tepkileri düzenlediğini buldu.

Daha sonra Rutgers Üniversitesi Hayvan Davranışları Enstitüsü’nden Daniel Lehrman ve Jay Rosenblatt, farelerde annelik davranışı için aynı hormonların gerekli olduğunu gösterdiler.

1984 yılında Robert Bridges hamilelik sırasında östrojen ve progesteron salgısının arttığını keşfetti. Aslında sinir sistemi üzerinde etkili olan hormonlar ve diğer kimyasallar da annelik davranışını etkiler. Örneğin beynin hipotalamus bölgesinde üretilen ve ağrıyı dindirici özelliği olan endorfinlerin salgısı hamilelik sırasında, özellikle de doğumdan kısa bir süre önce artar.

İleri yaşta anne olanlar geç yaşlanıyor.

Massachusetts Tıp Fakültesi’nden Craig Ferris, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) tekniklerini kullandı ve fare annelerin beyin aktivitesindeki değişiklikleri belirledi. Sonuç olarak emziren annelerde beynin ödülle ilgili kısmındaki aktivite hızlanır. Bilim dünyasına göre bunun yorumu şöyledir: Anneye bebeğini emzirmesi karşılığında verilen bir ödül, bir nimettir!..

Güney Carolina Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Jeffrey Lorberbaum, bebeklerinin ağladığını duyan annelerin beyinlerini yine manyetik rezonans görüntüleme kullanarak inceledi. Kadınların beyinlerindeki aktivite, farelerin beyinlerindeki aktiviteyle aynıydı. Hipotalamusun aynı bölgesi ile prefrontal ve orbitofrontal bölgeler aydınlatıldı.

Anneler üzerinde yapılan araştırmada başka ilginç bulgular da ortaya çıktı. Örneğin 40 yaş ve üzerinde hamile kalan ve doğum yapan annelerin, daha genç yaşta hamile kalan kadınlara göre daha uzun yaşama olasılığı daha yüksektir. Bilim dünyası bu sonucu, 40 yaşında anne olan kadınların daha geç yaş almasına bağlıyor.

Babanın beyni nasıl çalışıyor?

Peki çocuk sahibi olmak ebeveynlerin beynini nasıl etkiliyor? Kadınlarda olduğu gibi onlarda da bir değişiklik var mı? Çocuklarıyla ilgilenen ebeveynler bu durumdan beyin açısından fayda sağlar mı? Doğal olarak bilim dünyası da ebeveynlerin durumunu araştırıyor.

Bunun için Brezilya maymununun küçük bir türü olan marmosetler inceleniyor. Marmoset tek eşli bir yaşam sürüyor ve erkek ve dişi yavrularına birlikte bakıyor. Bugüne kadar elde edilen sonuçlar, ebeveyn ipek maymununun yiyecek bulmada ebeveyn olmayan erkek ipek maymununa göre daha başarılı olduğunu göstermiştir.

Her yere yetişen mucize kadının sırrı annelik mi?

Nasıl oluyor da anneler birden fazla şeyi aynı anda yapabiliyor? Kadınların annelik yoluyla edindiği bu geleneksel becerinin sırrı nedir? Bilim dünyası da bu sorunu çözmeye çalışıyor. Belki de annenin beyninde meydana gelen değişiklikler, kadınların bir dizi yeni taleple başa çıkabilmek için o hassas dengeyi kurmasına olanak tanıyor: çocuk bakımı, iş hayatı, sosyal aktiviteler, ev işleri.

Açıkçası bilim bu sorunun cevabını henüz bilmiyor. Ancak araştırmalar gerektiğinde beynin yapısının ve aktivitelerinin değişebileceğini gösteriyor. Regensburg Üniversitesi’nden Arne May ve meslektaşları, bu bölgenin, havaya 3 top atmayı ve düşmeden yakalamayı öğrenen kadınların beyinlerindeki algısal değişikliklerle ilişkili olduğunu belirledi.